Bockbier of bokbier?
Zes vragen over bock
De beste Nederlandse biertraditie? Dat is met afstand Bockbier! Niet zo gek ook, want het is eigenlijk de enige biertraditie die Nederland kent. Dat neemt niet weg dat het inmiddels een rijke traditie is waar bierliefhebbers elk jaar weer naar uitkijken.
Wat is nu precies Nederlands bockbier? We leggen het hier uit aan de hand van zes vragen en antwoorden.
1. Bock?
De verklaring voor Bock met Bee-Oo-Cee-Kaa ligt in het meest gangbare verhaal over de oorsprong van bockbier. Die ligt namelijk in de Noord-Duitse stad Einbeck, met CK dus. In Beieren (Zuid-Duitsland) wilde men ook dat smakelijke bier uit Einbeck brouwen: Einbecker bier. Dat werd in het Beiers Ainpockisch bier, wat uiteindelijk werd verbasterd tot Ein Bockbier.
2. Of toch Bok?
Aangezien bock heel erg lijkt op de Nederlandse naam voor een mannelijke geit, ligt het voor de hand een kop van een bok af te beelden als men het over dit bier heeft. Dan is het net zo logisch de C te laten vallen en het Bokbier te noemen, een gebruik dat zeker teruggaat tot begin 20e eeuw.
Kortom: Bock is het meest gebruikt en ligt het dichtste bij de oorspronkelijke naam, maar Bok zonder C kent inmiddels zo’n lange geschiedenis, dat we dat ook goedrekenen.
3. Is bockbier een Nederlandse biersoort?
Nee, de oorsprong van de naam ligt immers in Einbeck, een stadje zo’n 100km ten zuiden van Hannover, Noord-Duitsland. Het eerste bockbier dat in Nederland werd gebrouwen (waarschijnlijk rond 1868) was echter gebaseerd op een bier dat uit München werd geïmporteerd.
Het was de tijd dat ondergistende, Beierse bieren mateloos populair waren en daardoor in grote hoeveelheden werden geïmporteerd, waaronder ook bockbier. Door het succes van deze bieren gingen Nederlandse brouwers ook op de Beierse wijze brouwen en natuurlijk was bockbier daar één van.
Bockbier is wel één van de weinige bierstijlen die wordt genoemd in de Nederlandse Warenwet: om een bier Bock of Bok te mogen noemen, moet het stamwortgehalte (percentage vaste stoffen voor de vergisting) minimaal 15° Plato zijn. Voorheen was dit overigens 15,5°Plato.
4. Waarom drinken we bockbier in de herfst?
De redenen hiervoor zijn divers, uiteindelijk komt het erop neer dat bockbier nu eenmaal het lekkerste smaakt in de herfst en winter. Dan kan je als brouwer dat bier natuurlijk het beste ook aan het begin van de herfst uitbrengen. Door de jaren heen is de introductiedatum van het bockbier dan ook verschoven van december in 1950, naar begin oktober in 1975 tot uiteindelijk de huidige 21 september: het begin van de herfst. Toch begint ook die datum te verschuiven, want veel bockbieren zien we al voor de herfst verschijnen.
Overigens drinken we ook bockbier in de lente, dit is een soort sub-traditie geworden in Nederland. Het zijn dan vaak lichter gekleurde bieren, die we lentebock noemen.
5. Hoe lang bestaat de huidige Nederlandse bockbiertraditie?
Je zou kunnen zeggen dat 2018 een jubileumjaar is, want 1978 is een belangrijk jaar voor de huidige bockbiertraditie. In de jaren daarvoor wordt bockbier slechts gedronken door een klein groepje liefhebbers en het dreigt het bier voorgoed te verdwijnen. In 1978 wordt de ommekeer ingezet met het eerste Bokbierfestival in Amsterdam.
De aandacht voor bockbier werd pas echt groter vanaf 1980, in dat jaar wordt bierconsumentenorganisatie PINT opgericht en nemen zij de organisatie van dit festival op zich. Bockbier is misschien wel het grootste succes van PINT, zij hebben zichzelf immers opgericht met als doel vergeten bierstijlen vernieuwde aandacht te geven.
Het is een van de bewijzen dat consumentenverenigingen invloed hebben op de geschiedenis van bier. Zoals CAMRA in Groot-Brittannië zorgde voor het voortleven van traditionele Engelse bierstijlen, lukte PINT in Nederland dit met bockbier!
6. Hoe smaakt bockbier?
De beste manier om daarachter te komen is natuurlijk door het zelf te proeven. Nagenoeg elke bierdrinker vindt het lekker: het zijn vrij robuuste, maar tegelijkertijd behoorlijk toegankelijke bieren.
Bockbier is heden ten dage een verzamelnaam voor diverse soorten bocken. Wat ze delen is dat het rood-bruine bieren zijn, waarin de mout een belangrijke rol speelt. Dat zorgt voor karamelaroma’s, een zoetige aanzet met een licht getoaste tot soms geroosterde touch, wat kan aandoen als chocolade. De afdronk is in de regel zacht en niet al te bitter, dat in combinatie met de zoetige aanzet een toegankelijk bier maakt.
Het alcoholpercentage begint bij 6,5% en gaat tot 8,5% (dubbelbock), met sterkere uitschieters tot wel 12% (eisbock). Diverse graansoorten geven extra smaken, om maar te zwijgen van rozijnen, rum of chocolade toevoegingen. Dat is het mooie van het hedendaagse bockbierseizoen: traditie gaat gebroederlijk samen met innovatie!